Zwolle – Regio Zwolle, met de stad Zwolle voorop, wil groeien. Zwolle wil gaan concurreren met het economisch sterkere westen van het land. Een vernieuwde creatieve en culturele sector moet hier een cruciale rol in gaan spelen. De stad maakt zich klaar en wil de komende 20 jaar investeren in de verdere ontwikkeling van de culturele infrastructuur. Vraag is wel: wat moet er gebeuren om dit mogelijk te maken?
Door: Stan op de Weegh
In 2040 wil Zwolle het kloppende culturele hart zijn van de regio, waar kunst en cultuur bijdraagt aan een hoge kwaliteit van leven. Dit staat in het Cultuur Perspectief Zwolle 2040, maar hoe staat de stad er nu voor? “De afgelopen periodes is er toch wel bezuinigd op cultuur, er is in ieder geval niet extra in geïnvesteerd”, vertelt Siera Wiersma, beleidsadviseur kunst & cultuur gemeente Zwolle.
Ook Coby Zandbergen, directeur van het Academiehuis de Grote Kerk Zwolle en voorzitter van de C7+ (creatieve adviesraad van de 7 grote culturele instellingen van Zwolle), wil meer geld zien. “We hebben een nauwe samenwerking met de gemeente, maar die moeten nog wel meer begrip krijgen voor de cultuursector. Ik doel hiermee op geld en inspanning. De stad groeit enorm en we zouden nu eigenlijk de culturele hotspot van Oost-Nederland kunnen zijn”, aldus Zandbergen.
Groei aantal inwoners Zwolle. Bron: BRP.
Basis versterken
Wat gaat er dan gebeuren? “We hebben met de Fundatie en Zwolse Theaters twee super goede instellingen, maar het middenveld (theatergroepen, makers, kunstenaars en aanstormend talenten die aan de weg timmeren) blijft achter. In die mensen moeten we gaan investeren, om ze vervolgens te behouden voor de stad. Daarnaast zien we dat de grote instellingen het ook al jaren met hetzelfde budget moeten doen. Er gebeurt heel veel in de stad, maar er moet gewoon extra geld beschikbaar komen om de basis van de creatieve en culturele sector goed te regelen”, legt Wiersma uit.
“We staan nu op een achterstand, terwijl er eigenlijk heel veel potentie in de stad zit. We moeten dan ook nu gaan investeren, om die potentie niet te verliezen. In Zwolle wordt cultuur namelijk wel gezien als aantrekkelijk punt voor de groei van de stad. We mogen uitbreiden en huizen bouwen, dat heeft de Tweede Kamer besloten. Zwolle is aangewezen als groeigebied en nu wil je bewoners en bedrijven aantrekken en een aantrekkelijke woon- en werkomgeving bieden”, vult ze aan.
Economische waarde kunst & cultuur
Rabobank-sector econoom Michiel van der Veen benadrukt hoe belangrijk kunst & cultuur is voor de Nederlandse economie: “Cultuur draagt direct bij aan de economie. Het aandeel van de sector in de totale Nederlandse toegevoegde waarde (bbp) was vrijwel stabiel tussen 1995 en 2016, en bedroeg 2,3 procent in 2016. Wanneer we dit percentage toepassen op het bbp van 2019, dan bedraagt de totale toegevoegde waarde van de creatieve en culturele sector 15,6 miljard euro. De sector was tevens goed voor 148.090 banen in 2018, wat neerkomt op ongeveer 1,7 procent van het totale aantal banen. Bovendien waren er in hetzelfde jaar 134.500 zelfstandig ondernemers actief in de sector – dit is ongeveer 10,8 procent van het totaal aantal zzp’ers.”
De sector biedt een duidelijke meerwaarde aan de Nederlandse economie. Wat valt er dan te winnen voor een stad als Zwolle? “De creatieve en culturele sector zorgt voor aanzien. Als je kijkt naar andere grote economische centra in de wereld, bijvoorbeeld Amsterdam of Londen. Dat zijn steden met veel cultureel erfgoed en bijvoorbeeld bekende musea. Dat is aantrekkelijk voor het bedrijfsleven en de economie. Mensen zullen daar eerder naartoe trekken, omdat je weet dat je er een leuke stad voor terugkrijgt. Het trekt talent aan”, vult Van der Veen aan.
Om de Zwolse woon- en werkomgeving aantrekkelijker te maken wil Zwolle door middel van een stappenplan de creatieve en culturele sector uitbreiden. Eerst zal er, zoals je hierboven kon lezen, geïnvesteerd worden in de basisstructuur van de sector. “We willen een uitbreiding van het aantal instellingen in de Basisinfrastructuur (culturele instellingen die worden gesubsidieerd door het Ministerie OCW) en we willen de budgetten van culturele instellingen verhogen.”, legt Wiersma uit.
Op dit moment gaat bijna al het culturele geld naar de Randstad. Het cultuurbudget per inwoner van Zwolle ligt relatief laag. Dit wil Zwolle nu veranderen.
Overzicht culturele budgetten. Bron: Cultuur Perspectief Zwolle 2040.
Het Zwolse stappenplan
Zwolle richt zich, naast de investeringen op de basisstructuur, specifiek op drie aandachtsgebieden:
- Ruimte voor kunstenaars om te creëren en te presenteren.
- Structurele budgetten voor makers in de podiumkunsten.
- Investering in talentontwikkeling
“De komende jaren willen we meer creatieve werkplekken creëren. Er zullen meer atelierruimtes en expositieplekken worden gemaakt. Verder willen we de makers dus financieel beter ondersteunen, door meer instellingen structureel te subsidiëren en door extra geld beschikbaar te stellen voor projectsubsidies. Tot slot willen we flink investeren in talentontwikkeling. Als wij onze lokale culturele instellingen goed ondersteunen, dan komen deze ook meer op de radar van Den Haag. Dat kunnen we leren vanuit de Randstad, daar financiert de lokale overheid veel meer in kunst & cultuur, daarom is het ook logisch dat daar de meeste subsidie vanuit het Rijk naar toe gaat. We moeten lokaal meer investeren, om vervolgens meer subsidies te ontvangen vanuit het Rijk en de provincie. We proberen nu de raad te overtuigen, dat er meer geld naar kunst & cultuur moet, anders kunnen we de volgende stap nooit maken”, vertelt Wiersma.
“Zwolle heeft een ruim aanbod aan creatieve opleidingen, voor zowel MBO als HBO (ArtEZ, Cibap, Conservatorium Zwolle en Windesheim et cetera). In dat onderdeel, talentontwikkeling, willen we ervoor zorgen dat al deze creatieve studenten in Zwolle blijven. We gaan de talenten hele goede begeleiding aanbieden, bijvoorbeeld door het Hybride Productiehuis. Dit is nu nog erg gericht op muziek en theater, maar dat willen we nu breder gaan inzetten, bijvoorbeeld ook op beeldende kunst. We helpen ze met het aanvragen van subsidies, bieden coaching, masterclasses en meer. Met dit soort initiatieven help je hen doorontwikkelen na hun opleiding en creëer je een aantrekkelijke omgeving vol met kansen ”, sluit Wiersma af.
Een culturele Spoorzone
De Spoorzone is een gebied aan de achterkant van station Zwolle, dat aan de binnenstad grenst. Hier ziet de gemeente en creatieve en culturele sector van Zwolle kansen. Anton Tuinman, beleidsadviseur gemeente Zwolle geeft aan: “De gemeente onderzoekt nu of deze locatie kan dienen als ruimte voor de creatieve en culturele sector.”
“Op deze locatie komen bedrijven leeg te staan. Dit is een gebied waar ruimte is voor vernieuwing. Hier kunnen atelierruimtes en creatieve broedplaatsen komen. De Fundatie wil hier een extra vestiging openen, waar meer ruimte is voor experimenten en jong talent”, vult Wiersma aan.
De Fundatie Future Factory moet een nieuwe locatie, met landelijke en mogelijk internationale aantrekkingskracht worden. Deze zal in de Spoorzone gevestigd zijn en als lange arm dienen naar het culturele centrum van Zwolle. “Alle pijlen zijn erop gericht om deze locatie een creatieve en culturele betekenis te geven. Naast de Fundatie willen creatieve kunstscholen als Cibap en ArtEZ hier ook terecht”, voegt Coby Zandbergen toe.
Tot slot komt er dan een passerelle (soort van loopbrug) over het spoor. “Deze gaat de creatieve Spoorzone en het culturele centrum van Zwolle verbinden. Op de passerelle komt ook een groot kunstwerk en/of is er ruimte voor kunstwerken van Zwolse kunstenaars”, zegt Wiersma.
Impressie loopbrug. Bron: Gemeente Zwolle
Impressie relax-lounge op de loopbrug. Bron: Gemeente Zwolle
Impact covid-19 op kunst & cultuur
De creatieve en culturele sector heeft door de coronacrisis een grote klap gekregen en veel moeten inleveren. Toch kan er nog iets positiefs uit deze hectische tijd worden meegenomen. Sander van der Eijk, persvoorlichter/communicatieadviseur, bij de Raad voor Cultuur merkt het volgende op: “De sector is hard geraakt, maar werd ook zichtbaar. Voor het eerst sinds jaren is het woord cultuur in de troonrede benoemd. Nu wordt de sector gezien, zelfs in Den Haag. Dat is een belangrijke verandering.”
Lonneke Kok, senior beleidsadviseur podiumkunsten, bij de Raad voor Cultuur sluit aan: “Veel Nederlanders missen de creatieve en culturele sector. Ze mochten ineens niet meer naar een theatervoorstelling, bioscoop, concert et cetera. Het belang en de toegevoegde waarde van kunst & cultuur werden door de crisis duidelijker, omdat ze er geen gebruik van konden maken. Kunst & cultuur is dan ook van groot belang voor de samenleving.”
Uitvoering
De bovengenoemde plannen zijn door de gemeente in samenwerking met de makers en organisaties uit de creatieve en culturele sector gemaakt. De plannen zijn inmiddels aan de raad voorgedragen. “De focus ligt nu op het versterken van de basisstructuur en de drie aandachtsgebieden. Dit zal in de komende drie jaar de belangrijkste prioriteit zijn en zal steeds concreter worden, maar dit zijn de grootste opdrachten voor de komende drie jaar”, zegt Wiersma.
Op 15 juni en begin juli wordt er tijdens de raadsvergadering weer gesproken over de plannen en de uitvoering daarvan. Het college stelt de gemeenteraad voor om in te stemmen met het Cultuur Perspectief Zwolle 2040. Bij de begrotingsbehandeling in het najaar wordt een uitvoeringsprogramma met bijbehorende investeringsvraag aan de gemeenteraad voorgesteld.